مهندسین مرتع و آبخیزداری Engineers Range and Watershed Management
سرنوشت بارش در حوضه‌آبخیز:
مقدار کل بارشی که به سطح زمین می‌رسد در مسیرهای متعددی توزیع می‌گردد.برای رگبارهای کم و خیلی کوتاه، مقدار جذب شده توسط گیاهان و در ختان می‌تواند معادل کل بارش باشد.زمانی که ذخائر مربوط به جذب اندامهای گیاهی تکمیل گردید قطرات باران شروع به افتادن از علفها و اندامهای گیاهی می‌نمایند.
آب ذخیره شده در اندامها بالاخره از طریق تبخیر از دست می‌رود ولی بارشی که بهر طریق به سطح زمین)خاک) می‌رسد می‌تواند شبکه‌های متعددی را اختیار نماید.قسمتی از آب، فرورفتگی‌ها را پر نموده بالاخره تبخیر می‌گردد و قسمتی در خاک نفوذ خواهد نمود، قسمتی از آب نفوذ یافته در لایه‌های نسبتاً غیر قابل نفوذ نزدیک سطح زمین متوقف شده و در حالت تقریبا ًموازی سطح زمین جریان یافته و تولید جریان زیر قشری )رواناب دیر رس)را می‌نماید.قسمتهای دیگری از بارش در ترمیم رطوبت خاک در لایه‌هایی بالایی بکار رفته، و قسمتی از آبهای نفوذی در صورت امکان به مخازن آبهای زیرزمینی می‌رسد که این مخازن نیز جریان آب‌سطحی فصول خشک را تـــأمین می‌کند. قسمتی از بارش که مازاد بر نفوذ موضعی باشد تولید ورقه‌ای از آب در سطح زمین ایجاد می‌کند تا جریان ارضی یا روی زمینی(Overlandflow) را تـــشکیل دهــد.جریان در سطح زمین بالاخره به آبراهه‌های مشخصی رسیده و تولید جریان آبراهه‌ای را می‌نماید.
مولفه‌های آبدوی نیز به سه طریق دیده می‌شوند:
-جریان اراضی، عبارت از آبی است که در روی سطح زمین حرکت می‌کند تا به یک آبراهه بپیوندد. مسافتی که آب به صورت جریان ارضی طی می‌کند نسبتاً کوتاه بوده و به ندرت از ۷۰ متر تجاوز می‌کند)افشار۱۳۶۴). بنابراین جریان ارضی در مدت کوتاهی به یک آبراهه می‌رسد و معمولاً عامل مهمی در تشکیل ماکزیمم سیلاب می‌باشد. میزان جریان ارضی در زمینهای قابل نفوذ، ممکن‌است بسیار ناچیز باشد.زیرا برای شروع جریان ارضی لازم است که شدت بارش از ظرفیت نفوذ تجاوز کند.
مــولفه دیگر، جـریان زیـرقـشری (Subsurface Flow) یا بین لایه‌ای (Inter Flow) است که پس از نفوذ در لایه‌های فوقانی خاک به صورت جانبی در جهت شیب زمین حرکت می‌کند تا به رودخانه بپیوندد، این آب با سرعت کمتری حرکت می‌کند و تا حدودی دیرتر از جریان ارضی به رودخانه می‌رسد.اگر چه سرعت حرکت این جریان کمتر از سرعت جریان ارضـی است لکن، میزان آن قابل توجه است و در با رشهای ملایم، می‌تواند عامل اصلی صعود دبی جریان باشد (Gupta,1989). همانطور که در شکل دیده می‌شود از بهم‌پیوستن جریان ارضی و جریان زیر قشری، رواناب مستقیم شکل می‌گیرد.
مقداری از بارندگی ممکن است به لایه‌های عمیق‌تر زمین نفوذ کند و به آبهای زیرزمینی بپیوندد.در صورتی که سطح آب زیرزمینی آبراهه‌های رودخانه را قطع کند باعث تغذیه رود خانه می‌شود. بعبارت دیگر این جریان که به داخل رودخانه تخلیه مــی‌شود جــریان پــایه را تشکیل می‌دهد. از مجموع این سه مولفه، جریان رودخانه ظاهر می‌شود (Maidment,1993) و(Gupta,1989) . به این ترتیب بارشی که بر سطح حوضه می‌بارد به انحاء گوناگون به خروجی حوضه می‌رسد و در طول این مدت کاهش‌های هیدرولوژیکی از قبیل تعریق، تبخیر، گیرش، ذخیره گودالی، و نفوذ روی آن اثر می‌گذارند که برای تخمین میزان رواناب در خروجی حوضه باید آنها را محاسبه و از کل بارش کم کرد.
