باغ ایرانی

باغ ایرانی:

  باغ ایرانی پاسارگاد را ریشه معماری این باغ‌ها دانسته‌اند. کورش کبیر شخصا دستور داده

بود که باغ پاسارگاد چگونه ایجاد شود و درخت‌ها نیز به چه شکل کاشته شوند و در واقع

هندسی‌سازی باغ و شکل و شمایل آن از دیدگاه که کوروش به باغ ایرانی گرفته شده‌است.

در دوره ساسانیان نیز باغ‌ها در جلوی کاخ‌ها و معابد شکل گرفتند و این موضوع در دوره

اسلامی نیز ادامه یافت.

این باغ‌ها عنوان یک ساختار کامل، بیانگر رابطهٔ تنگاتنگ میان بستر فرهنگی و طبیعی است

و نشانه‌ای از سازگار نمودن و همسو کردن نیازهای انسان و طبیعت است.

در گذشته باغ ایرانی بروز توان نهفتهٔ محیط و ادراک پیچیدگی‌های آن بود.

خالق باغ با اتکا به دانش تجربی خود فضایی را ایجاد می‌کرد که باعث بقاء

و پویایی بستر طبیعی می‌شد.

تاریخچه:

آغاز انتظام بخشی به باغ را باید در زمان هخامنشیان جستجو نمود.

در باغ های سلطنتی پاسارگاد (قرن ۶ قبل از میلاد) توجه به شبکهٔ منظم مسیر

سنگفرش آب روها می‌توان ادعا نمود که شکل چهارباغ و منظم چهار قسمتی در اینجا به

ظهور رسیده‌است و در دوران پس از اسلام منشاء باغ‌های چهار قسمتی اسلامی بوده‌است.

در دوران ساسانی (۶۳۳-۲۲۴م) باغسازی گسترش فراوانی می‌یابد. جایگاه والای طبیعت

در تفکر زرتشت به ویژه پرستش آب موجب گردید تا علاوه بر انتظام انسانی در باغ چشم

اندازها و بستر طبیعی نیز مطرح گردد. باغ قصرهای این دوره همانند تخت سلیمان و کاخ

فیروز آباد بیستون در بستر طبیعی جذاب مانند دریاچه و چشمه مکان یابی گردیدند.

تنوع هندسی مشخص‌ترین ویژگی باغ‌های این دوره‌است. انتظام‌های محوری، مرکزی و

چهاربخشی در باغ‌های این دوره دیده می‌شود. با استقرار تمدن اسلامی در دوره بنی‌امیه در

سامره و اندلس باغ‌هایی احداث گردیدند که همچنان از باغ‌های ساسانی مورد الگوبرداری

قرار گرفته بود. بسیاری از محققین با شکوه‌ترین عصر باغسازی در ایران را در دوره

صفویه می‌دانند. در این دوره باغات در گستره شهر به عنوان هنر شکل دهنده ساختار

فیزیکی شهر بودند و همچون منظومه‌ای سبز تمامی ساختار شهر را تحت تأثیر قرار می‌دادند.

باغسازی در دوران صفویه از قزوین شروع شد. این شهر به عنوان پایتخت صفویه انتخاب

گردید و به صورت باغ شهر سازمان یافته بود که اکنون از باغ‌های درباری بجز چند ساختمان

چیزی باقی نمانده‌است. در زمان شاه عباس، پایتخت از قزوین به اصفهان تغییر مکان داد. در

اصفهان از همنشینی فضاهای فضاهای شهری، خیابان، میدان و باغ ساختار هندسی این باغ

شهر شکل گرفت.

سیر تحول طراحی باغ در دورهٔ صفویه نیز همانند زنجیره‌ای به دورهٔ تیموریان مرتبط بوده و

در دوران قاجاریه به علت ارتباطات فرهنگی گسترده ایران با اروپا نشانه‌هایی از از الگوی

باغسازی اروپایی در باغ‌های ایران نفوذ کرد و در دوران پهلوی به علت سهولت تردد بین

ایران و دیگر کشورهای اروپایی احداث باغ‌ها و پارک‌های اروپایی و یا آمیخته‌ای از آنها

رواج یافت.

ابتدایی‌ترین و ساده‌ترین اصل هندسی باغ ایجاد محوری در میانهٔ باغ و به موازات طول آن

می‌باشد. به طور معمول در دو طرف این محور درختان سایه انداز کاشته شده‌است.

هندسه باغ از تقسیمات راست گوشه تشکیل شده‌است. مهمترین این تقسیمات، انتظام چهار

بخشی است. انتظام باغ بر اساس هندسه محوری و تقارن است. شکل باغ ایرانی شامل انتظام

آب، انتظام گیاه و انتظام معماری است. این انتظام در قالی‌های ایرانی نیز قابل جست و جو

می‌باشد و عناصر این انتظام (آب، گیاه و معماری) در نگارگری ایرانی موجودند و تصویری

ایده‌آل از باغ ایرانی را ارائه می‌دهند.

باغ فین:

باغ فین کاشان ، نام یک باغ ایرانی است که حمام فین نیز در آن قرار دارد.

مکان نامبرده جایی است که  ناصرالدین شاه، در سال ۱۸۵۲ میلادی صدراعظم خود

امیر کبیر را در آن به قتل رساند. سابقه و قدمت باغ فین احتمالا به دوره صفویه بازمی‌گردد.

وسعت باغ بالغ بر ۲۳ هزار مترمربع و شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار،

بارو و برج های استوانه ای شکل محصور شده‌است. در مقایسه با بسیاری از باغ‌های ایرانی

مشابه، باغ فین با آب قابل توجهی مشروب می‌شود.

 

باغ فین و مجموعه بناهای آن در کاشان ، باغ فین واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ آذر

۱۳۱۴ با  شماره ثبت ۲۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

معماری باغ 

وجود عناصر آب و درخت که عناصری پویا هستند در کنار ابنیه که عناصر ثابت معماری

هستند، هویتی زنده به این اثر فرهنگی و تاریخی بخشیده‌است. باغ فین یکی از مهمترین نمونه

باغ‌های ایرانی است که همچنان زنده و پابرجاست. همچنین این باغ به خوبی روش ایجاد منظر

فرهنگی را معرفی می‌کند.

• عنصر آب

در طراحی باغ فین، آب اساسی ترین عنصر بوده‌است. آب در باغ فین به صورت‌های

راکد(در استخر مقابل کوشک و حوض خانه صفوی)، روان (در جوی‌ها)، فورانی (فواره‌ها)

و جوششی (ظهور آب از حفره‌های منظم کف حوض در حوض جوش و حوضخانه صفوی

و شترگلوی فتحعلی شاه) حضور دارد. هریک از اشکال گوناگون آب در این باغ، مفهومی

خاص را تداعی می‌کند. آب فراوان و جریان آن در جوی‌هایی با کاشی فیروزه ای، در محیطی

که آب واقعا کمیاب است و درختانی با سایه گسترده در تضادی بزرگ با کویر خشک و

طبیعتی نامهربان است که در پشت دیوارهای باغ گسترده‌ است.

آب جاری در جوی‌ها، استخر ها و حوض های باغ از چشمه سلیمانیه تامین می‌شود.

آب این چشمه ابتدا در استخری در پشت باغ جمع می‌شود. اختلاف ارتفاع این استخر

نسبت به سطح جوی‌ها، ایجاد فواره هایی را امکان‌پذیر کرده‌است که به روش ثقلی آب را به

بالا پرتاب می‌کنند.

آب حوض اصلی از دوازده چشمه داخل آن می‌جوشد که به آن حوض جوش گفته می‌شود.

از آن به بعد، آب در جوی‌هایی با کاشی‌های فیروزه‌ای جریان می‌یابد.

رنگی که با رنگ خاکی صحراهای اطراف در تضاد است.

• عنصر درخت

مهمترین گیاهان باغ فین، شامل ۵۷۹ اصله درخت سرو و ۱۱ اصله درخت چنار است.

با توجه به قدمت این درختان، به نظر می‌رسد که درخت سایه گستر و همیشه سبز سرو

در طراحی باغ نقش کالبدی داشته و کاشت معدود درختان خزان دار چنار موجود در باغ،

فقط به منظور افزایش کیفیت بصری صورت گرفته‌است .به نظر می‌رسد که کاربرد درخت

سرو در ادبیات فارسی به عنوان نماد زیبایی انسان در این انتخاب بی‌تاثیر نبوده‌است.

اغلب درختان باغ، بین ۱۰۰ تا ۴۷۰ سال سن دارند. طی پانزده سال گذشته و بخصوص

بعد از سال ۱۳۸۶، مجموعه‌ای از عوامل موجب بروز فاجعه خشکی و بیماری درختان شد.

عواملی همچون مهار فیزیکی غیراصولی، دخالت غیر کارشناسانه، سرمازدگی شدید،

عبور سیم و کابل برق و لوله‌گذاری‌های تاسیساتی، ایجاد پیاده‌روهای آهکی و سیمانی و

محصور کردن درختان با آن، آبیاری نادرست و غیراصولی، آفت شپشک، نادیده گرفتن

دستور غذایی درختان، مشکلات مدیریتی و نادیده گرفتن نظرات کارشناسان موجب گردید تا

حداقل ۱۱۲ درخت تاریخی به طور کامل خشک شده و تعداد زیادی هم بین ۳۰ تا ۵۰ درصد

آسیب ببینند. مسئولین میراث فرهنگی پایان یافتن «عمر مفید» درختان را دلیل خشک شدن

آن‌ها می‌دانند.

• عنصر ابنیه

حمام فین

در طراحی اولیه باغ، حفظ تقارن اهمیت ویژه‌ای داشته‌است. به تدریج و با دخالت شاهان،

از این تقارن کاسته شده‌است. این خروج از تقارن هم در محورهای تردد در باغ و هم در

ابنیه اضافه شده پس از دوره صفویه به چشم می‌خورد.

در مرکز باغ، کوشک صفوی قرار دارد. حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه دوره

صفوی را تشکیل می‌دهند. کوشک قاجاری با نقاشی‌های زیبای سقفی و دیواری نیز در انتهای

باغ و خارج از محور تقارن باغ واقع است. حمام سلطنتی، موزه ملی، خلوت کریمخانی و

اتاق شاه‌نشین ابنیه‌ای هستند که پس از دوران صفویه به ابنیه باغ افزوده شده‌اند

باغ عفیف آباد:

باغ یا عمارت عفیف آباد از آثار تاریخی شیراز است.

این باغ در خیابان عفیف آباد شهر شیراز واقع است و هم اکنون در اختیار ارتش قرار دارد

و یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های سلاح خاور میانه در آن وجود دارد.

باغ عفیف آباد نمونهٔ کاملی از هنر گل کاری ایرانی است. سازنده عمارت باغ،

میرزا علی محمدخان قوام الملک دوم است که در سال ۱۲۸۴ ه.ق. آن را احداث نمود.

باغ عفیف آباد (با نام دیگر باغ گلشن) مجموعه موزه ایست در شیراز. این باغ در یکی از

مناطق عیان نشین شیراز واقع شده و مجموعه در سال ۱۸۶۳ میلادی ساخته شد.

این مجموعه شامل یک کاخ سلطنتی، موزه سلاحهای قدیمی و یک باغ ایرانیست

که همگی برای بازدید عموم هستند.

تاریخچه

با وسعتی حدود ۱۲۷۰۰۰ متر مربع از زیباترین باغ‌های تاریخی شیراز است.

این باغ در دوره صفویه از باغ‌های مهم و گردشگاه پادشاهان بود. باغ عفیف آباد یکی از

قدیمی‌ترین باغهای شیراز است. در دوران صفویان این باغ توسط شاهان صفوی مورد

استفاده قرار می‌گرفته. بنای اصلی کنونی توسط میرزا علی محمد خان قوام دوم در سال

۱۸۶۳ ساخته شد. قوام دوم قناتی در نزدیکی باغ را برای آبیاری آن خریداری کرد. پس از

درگذشت قوام این باغ به خواهرش عفیفه می‌رسد و پس از آن عفیف آباد نام می‌گیرد.

در سال ۱۹۶۲ میلادی در اختیار ارتش قرار گرفت و در حال حاضر به عنوان موزه اسلحه

مورد استفاده قرار می‌گیرد.

باغ عباس آباد:

مجموعه تاریخی عباس‌آباد از آثار تاریخی استان مازندران ایران است.

مجموعه باغ‌های عباس آباد در ۹ کیلومتری شهرستان بهشهر و در دامنه رشته کوه‌های البرز

و در میان جنگل‌های انبوه قرار گرفته و از جمله مهم‌ترین و بزرگترین باغ‌های تاریخی ایران

است که به عنوان یکی از باغ های ایرانی در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

این مجموعه شامل سد عباس آباد. مخزن و دریاچه سد، گل‌باغ، کاخ، حمام، آسیاب آبی و دو

برج آجری می‌شود .این مجموعه به دستور شاه عباس اول صفوی در سال‌های ۱۰۲۰ و

۱۰۲۱ ه.ق در محلی که پیشتر خرگوران نام داشت ساخته شده‌است و در حال حاضر مهم‌ترین

باغ غیر کویری ایران به‌شمار می‌آید. وسعت آن نزدیک به ۵۰۰ هکتار است.

سد دریاچه با گنجایش ۶۰۰ هزار مترمکعب از نوع مخزنی بوده و جنس دیواره سد از

ساروج می‌باشد. این سد توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۷۴۵ در زمره آثار

تاریخی و فرهنگی ایران قرار گرفته‌است.

دریاچه طبیعی عباس اباد با وسعتی بالغ بر ۱۰ هکتار با عمارتی در مرکز آن، که در زمان

آبگیری دریاچه عمارت با ارتفاعی بالغ بر ۱۸ متر به زیر آب می‌رود و فقط سقف آن

همراه با درختچه‌هایی نمایان است.

مشخصات چهار طاقی دریاچه مصنوعی: در میا ن مرکز دریاچه مصنوعی عباس آباد

 بهشهر بنایی آجری به شکل چهار طاقی وجود دارد که زمانی سطح فوقانی آن بستر بنایی

با مصالح چوب وسقفی سفالی را تشکیل می‌داد. چهار طاقی مذکور در زمان آبگیری سد به

زیر آب می‌رود وتنها سطح فوقانی آن بسان جزیره‌ای بیرون از آب قرار می‌گیرد . اساس

چهار طاقی بر روی ۸ جرز در پیرامون و۱ جرز در مرکز بنا گردید. ابعاد جرزها به

صورت تقریبا ۴*۴ متر می‌باشد که بر روی یک سکو قرار گرفته‌اند. آنچه مهم جلوه می‌کند

عدم وجود پله آجری در بنا واطراف چهار طاقی می‌باشد این امکان وجود دارد که اول بنای

فوق جهت مقاوم سازی سد احداث گردیده باشد ومجددا با توجه به آبگیری سد به آن کاربری

تفریحی داده باشند. براساس بررسیهای مکرر می‌دانی که انجام پذیرفته می‌توان گفت آب دو

چشمه مهم قوری چشمه وسرچشمه را ازفرا دست بر اساس اختلاف سطح شیب دارو

همچنین با به کارگیری ظروف مرتبطه تنبوشه که توسط دیوار اجری محافظت می‌گردید

وآب را به قسمت فوقانی هدایت می‌نموده‌اند. احتمالا بر اساس اختلاف ارتفاع دو چشمه

مذکور نسبت به چهار طاقی وهمچنین قانون ظروف مرتبطه، تنبوشه آب به صورت فواره

حوض مرکزی را پر می‌نموده‌است وآنگاه سر ریز آب آن توسط آب راه‌ها به حوض‌های

دیگر تقسیم وسپس مازاد آن از چهار طاقی به داخل استخر می‌ریخته‌است. جهت کاربری

تفریحی عمارت داخل استخر، دسترسی به آن از طریق یک پل چوبی اسکله مانند که در

جهت شمال بنای مذکور ایجاد نموده بودند امکان پذیر می‌گردید. اما بنای عمارت علاوه بر

کاربردی تفریحی دارای کاربری علمی وفنی در سد سازی بوده‌است. بنای عمارت از ۸ جرز

در پیرامون ویک جرز درمرکز بوده جرزمرکزی آن دارای خلل و فرج شبکه‌ای مرتبط به

هم می‌باشدکه در مواقع ضروری به صورت یک سوپاپ عمل می‌کرده‌است بدین گونه اگر

بعد از بسته شدن دریچه‌های سد وآب گیری مخزن آن اگر به سد فشار می‌آمد ویا اگر سد

اندکی حرکت می‌نمود مهندسین سازه سد، آب را از دریچه‌های سد خالی نمی‌کردند بلکه

تخلیه آب را از مرکز مخزن سد انجام می‌دادند. به طور مثال اگر تخلیه آب در موقع

اضطراری از طریق دریچه سد انجام می‌پذیرفت فشار وهجوم آب برای تخلیه شدن خود

عامل مهم در سرعت بخشیدن به تخریب سد بوده‌است برای پیشگیری تخریب سد در مواقع

ضروری (بعد از آبگیری )وجود همان چهار طاقی با جرز مشبک مرتبط به هم ضروری

می‌نماید بدین ترتیب با ساخت چهار طاقی وجرز مشبک وسط سد از تخریب سد جلوگیری

نموده‌اند. به تصویر ۳-جرزهای مشبک در چهار طاقی میان آب گونه‌ای که آب را از مرکز

مخزن به وسیلهٔ همان جرز مشبک مرکزی چهار طاقی مکش وسپس آب را از طریق

کانالهایی که در زیر سد موجود می‌باشد به پایین دست (حدود ۲۰۰ متری) هدایت می‌نمودند

تا اینکه از فشار آب بر دهانه سد می‌کاستند.

وسعت آن حدود ۱۰ هکتار و عمق آن نزدیک به ده متر است. این دریاچه به دلیل دسترسی

مناسب سواره، محوطه اتراق، آثار باستانی، شیرینی، آب و هوای مناسب، قابلیت‌های

توریستی فراوان دارد.

باغ چهلستون:

چهل‌ستون از بناهای تاریخی استان اصفهان در ایران است. باغ چهلستون که بالغ بر

۶۷۰۰۰ متر مربع مساحت دارد، در دوره شاه عباس یکم  احداث آن آغاز شد و در وسط

آن عمارتی ساخته شده بود. در سلطنت شاه عباسی دوم ، ساختمان تکمیل شد و در ساختمان

موجود مرکزی، تغییرات کلی داده شده‌است و تالار آینه، تالار ۱۸ ستون، دو اتاق بزرگ

شمالی و جنوبی تالار آینه، ایوانهای طرفین سالن پادشاهی و حوض بزرگ مقابل تالار با تمام

تزیینات نقاشی و آئینه کاری و کاشی کاری دیوارها و سقفها افزوده شده‌است.

قسمت‌های جالب و دیدنی

۱. سقف باشکوه نقاشی تالار ۱۸ ستون و سقف آئینه کاری تالار آئینه و مدخل آئینه کاری

تالار جلوس شاه عباس دوم.

۲. ستونهای عظیم تالارهای ۱۸ ستون و تالار آینه که هر یک از آنها تنه یک درخت چنار

است.

۳.شیرهای سنگی چهارگوشه حوض مرکزی تالار و ازاره‌های مرمری منقش اطراف

که معرف صنعت حجاری در عهد صفویه است.

۴.تزیینات عالی طلا کاری سالن پادشاهی و اتاقهای طرفین تالار آئینه و تابلوهای بزرگ

نقاشی تالار پادشاهی که شاهان صفوی را به شرح زیر نشان می‌دهد:

• شاه عباس یکم در پذیرایی از «ولی محمدخان» فرمانروای ترکستان
•  
• شاه اسماعیل یکم در جنگ چالدران
•  
• شاطهماسب در پذیرایی از «همایون» پادشاه هندوستان
•  
• شاه اسماعیل یکم در جنگ با «شییک خان ازبک»
•  
• شاه عباس یکم در پذیرایی از «ندر محمد خان» امیر ترکستان

۵. یک تابلوی بزرگ از جنگ کرنال که در سلطنت نادرشاه افشار افزوده شده‌است.

۶. تصویری از شاه عباس اول با تاج مخصوص و مینیاتورهای دیگری در اتاق گنجینه

کاخ چهلستون که در سالهای ۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ خورشیدی از زیر گچ خارج شده‌است.

۷. آثار پراکنده‌ای از دوران صفویه مانند سردر «مسجد قطبیه» و سردرهای

«زاویه درب کوشک» آثاری از «مسجد درب جوباره» یا «پیر پینه دوز» و

«مسجد آقاسی» که بر دیوارهای ضلع غربی و جنوبی باغ نصب شده‌است.

خصوصیات دیگر 

۱. سال ساختمان کاخ چهلستون به موجب اشعاری که در جبهه تالار از زیر گچ خارج شده،

مصراع: «مبارک‌ترین بناهای دنیا» می‌باشد که به حساب حروف ابجد سال ۱۰۵۷ هجری

قمری (مصادف با ۱۰۲۶ هجری خورشیدی و ۱۶۴۷ میلادی) می‌شود، یعنی پنجمین سال

سلطنت شاه عباس دوم.

۲. سنگ شیرها و مجسمه‌های سنگی اطراف حوض و داخل باغچه‌ها تنها آثاری است که

از دو قصر باشکوه دیگر صفویه یعنی آئینه خانه و عمارت سرپوشیده باقی مانده و به این

محل منتقل شده‌است.

۳. اگرچه انعکاس ستونهای بیست گانه تالارهای چهلستون در حوض مقابل عمارت، مفهوم

چهلستون را بیان می‌کند ولی در حقیقت عدد چهل در ایران کثرت و تعدد را می‌رساند و

وجه تسمیه عمارت مزبور به چهلستون به علت تعدد ستونهای این کاخ می‌باشد.

۴. در ابتدا ستونها با پوششی از آینه کاری ها زیبا تزیین شده بوده که در زمان حکومت

 ظل السلطان قاجار در اصفهان این آئینه کاری‌ها تخریب شده‌است و روی نقاشی‌های

صفوی با گچ پوشانده شده‌است.

باغ ارم:

باغ ارم یک باغ ایرانی تاریخی در شهر شیراز است و شامل چند بنای تاریخی و

باغ گیاه شناسی می‌شود.

تاریخ ساخت و بنیان‌گذار اولیه باغ ارم شیراز، به‌درستی مشخص نیست؛ ولی توصیف‌هایی

از آن در سفرنامه‌های متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری آمده‌است. این باغ تنوع گیاهی

بسیار بالایی دارد و گیاهان بسیاری از اقصا نقاط جهان در این باغ کاشته شده است؛ به شکلی

که باغ در قالب یک نمایشگاه از انواع گل‌ها و گیاهان درآمده‌است. در حال حاضر این باغ در

اختیار  دانشگاه شیراز است؛ باغ گیاه‌شناسی آن در اختیار دانشکده کشاورزی و ساختمان باغ

در اختیار دانشکده حقوق قرار دارد. در تاریخ ۶ تیرماه ۱۳۹۰ در سی‌وپنجمین اجلاس کمیتهٔ

میراث جهانی یونسکو باغ ارم شیراز به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در فهرست میراث

جهانی ثبت گردید.

ویژگی بناها

عمارت وسط، هسته مرکزی این باغ محسوب می‌شود. این عمارت، از سه طبقه، با تزئینات

فراوان تشکیل شده‌است.

اتاق‌های طبقه زیرین که تقریباً زیرزمین هستند، محلی است برای استراحت در روزهای

گرم تابستان. تزئینات این اتاق‌ها، کاشی‌کاری‌های رنگین است. دو طبقه بالایی دارای

ستون‌هایی است که از تخت جمشید الهام گرفته شده‌اند.

در پیشانی بنا، دو نیم‌دایره در دو طرف، و یک تابلو بزرگ در وسط قرار گرفته که از ۳

هلال روی هم تشکیل شده‌است. این تابلو، تصاویری از شاهنامه فردوسی و نبرد شاهان

قاجار را نشان می‌دهد. این بنا بیش از هفتاد سال به خوانین قشقایی تعلق داشته که در دوران

پهلوی مصادره شده‌ است.

باغ هشت بهشت:

عمارت هشت‌بهشت یکی از عمارت‌های تاریخی موجود در شهر اصفهان و به ساخت رسیده

در دوران صفویان است. از کلیه کاخهای با صفا و کلاه فرنگی هایی که در این دوره در

کنار چهار باغ احداث شده بود فقط کاخ هشت بهشت باقی مانده‌است.

سبک معماری این بنا به شیوه اصفهانی است.

پیشینه

عمارت هشت‌بهشت – که روزگاری زیباترین کاخ عالم هم نامیده می‌شد – در سال ۱۰۸۰

هجری و به روزگار شاه سلیمان صفوی در نزدیکی باغ بلبل ساخته شد.

باغ وسیعی که عمارت در آن واقع شده جزئی از باغ بزرگ نقش جهان بوده‌است که شاه

اسماعیل اول احداث کرد و در زمان جانشینان او بخصوص شاه عباس اول به قطعات

متعددی تقسیم شد.

این بنای دو طبقه با طاقهای زیبا و تزئینات فراوان یکی از نمونه‌های درخشان معماری

عصر صفویه  به شمار می‌رود. این قصـر از همان ابتدای احداث «عمارت هشت‌بهشت»

«هشت به هشت» و «هشت در بهشت» نامیده می‌شده‌است.

معماری

بخش مرکزی کاخ به صورت چهار صفه ساخته شده و ایوان آن رو به شمال است.

سقفی که بر فراز این بنای ۴ صفه استوار است پوشیده از مقرنس های گچی خوش رنگ و

خوش طرح است.

اتاقهای طبقه اول در چهار گوشه عمارت تزئیناتی از گچبری و نقاشی دارند.

در طبقه دوم عمارت نیز مجموعه‌ای از رواق‌ها و اتاقها و طاقها و پنجره‌ها بر زیبائی آن

می‌افزایند. این طبقه به راهروها و اتاقهای متعددی تقسیم شده که هر یک تزئینات خاصی

دارند. در برخی حوض آب و در بعضی بخاری‌های دیواری تعبیه شده‌اند. دیوارها را نیز

آینه‌های فراوان می‌پوشانیده‌اند. تمام سقف‌های کاخ را نیز موزائیک‌های بسیار عالی پوشانیده

و دالانها و غلام‌گردش‌های بسیار زیبا و هماهنگ، آنها را احاطه کرده‌اند.

آنچه در این عمارت حائز اهمیت است ارتباطی است که میان فضاها و قسمت‌های مختلف

آن پدید آمده‌است. این ارتباط باعث شده تا این عمارت در عین تنوع و گوناگونی و تعدد

فضا از وحدت و یکپارچگی و تزئینات قابل توجه برخوردار شود.

تزئینات

تزئینات عمارت در دوران صفویه به حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که سیاحان بسیاری

زبان به تحسین آن گشوده‌اند. متأسفانه امروز از نرده‌های چوب زرنگار و قابها و جام‌های

بلور و آلت‌های شیشه‌ای رنگارنگ ظریف اثری بر جای نمانده‌است چرا که در دوره‌های

بعد از صفویه و بخصوص در عصر قاجاریان تغییرات بسیاری در آن داده شده‌است.

این تغییرات به حدی است که برخی از سیاحان آن را از دوران قاجار به حساب آورده‌اند.

در اواخر دوران قاجار عمارت هشت بهشت به مالکیت خصوصی اشخاص در آمد و از

زیورهای نفیس و گرانبهای دوره صفویه عاری گردید بطوری که امروز از آن همه شکوه

و فریبندگی داخل کاخ و آب نماها و جوی‌های آب روان اثری بر جای نمانده‌است.

با همه دخل و تصرفات زیبایی صفوی این بنا برجای مانده‌است چنان که آندره گداز

باستان‌شناس و ایران‌شناس می‌گوید:

 

«… کاخ هشت‌بهشت با تالاری که از هر سو باز است و با چهار عمارت کلاه‌فرنگی در چهار گوشهٔ خود هنوز هم ترکیب اصلی و مختصری از لطف و ملاحت روزگاران گذشته را حفظ کرده‌است.»

ذکر این نکته مناسبت دارد که تزئینات این کاخ هشت‌گوشه که نشانه روحیه معماری و

تزئینات اواخر دوره صفوی است به همراه ساختمان آن که میان باغ واقع شده‌است بعدها

به فراوانی مورد تقلید قرار گرفته‌است.

باغ دولت آباد:

باغ دولت آباد از باغ‌های قدیمی شهر یزد در کشور ایران است.

بنای این مجموعه به سال ۱۱۶۰ توسط محمد تفی خان بافقی که به خان بزرگ معروف بوده

ساخته شده و در حدود ۲۶۰ سال قدمت داشته و محل اقامت حاکم وقت و معاصر با شاهرخ

میرزا و کریم خان زند بوده‌است. این بنا که میبایست در اختیار نوادگان محمد تقی خان

(بزرگ خاندان رحیمی)باشد، توسط میراث فرهنگی تملک شد و در حال حاضر زیر نظر

محمد علی معزالدینی (داماد نماینده ولی فقیه) اداره می‌شود.

(شجره نامه در کتاب جامع جعفری به چاپ رسیده‌است)

این مجموعه یادگاری است از دوره‌های افشاریه و زندیه که شامل عمارت سردر،

ساختمان هشتی و بادگیر، عمارت بهشت آئین و تالار آینه، عمارت تهرانی، آب انبار

دو دهانه و باغ ناصر است. فضای سبز باغ درختان میوه مانند انگور و سرو و کاج داشته

و همچنین گل‌های محمدی و سرخ نیز در باغ دیده می‌شوند.

در اصلی این مجموعه در خیابان شهید رجایی قرار گرفته‌است و در دیگری که در بلوار

دولت آباد قرار دارد ورودی نداشته و تقریباً در دست مرمت و بازسازی است.

به همین علت تردد از در اصلی انجام می‌گیرد. هنگام ورود از یک هشتی نسبتاً بزرگ

عبور می‌کنیم که محل ارائه و فروش صنایع دستی از قبیل سفال است. فضای داخلی باغ

تقریباً سبز است و تا حدودی باغ فین کاشان را در ذهن بیننده تداعی می‌کند. با این تفاوت که

باغ فین کاشان معمورتر جلوه می‌کند در حالی که باغ ناصر به رغم اینکه حتماً متولی دارد

به نظر می‌رسد که از آبیاری خوبی برخوردار نیست و خشک دیده می‌شود.

روشنایی باغ در شب توسط لامپ‌هایی که در داخل فانوس گذاشته شده و به فواصل معین

در اطراف قرار گرفته‌اند تامین می‌شود که منظره زیبایی را نیز ایجاد می‌کند. درهای

ساختمان اصلی از چوب و به صورت کنده کاری دیده می‌شود و در داخل بنا اتاق‌های

متعددی قرار دارد که در اکثر این اتاق‌ها حوضی قرار گرفته و درهای یکی از اتاق‌ها که

رو به حیاط و باغ باز می‌شود، با شیشه‌های رنگارنگ با طرح‌های زیبا مزین شده که در

هنگام وجود خورشید و پرآب بودن حوض منظره زیبایی از نقاط رنگی منعکس شده را بر

روی حوض مرمرین به نمایش می‌گذارد. در یکی دیگر اتاق‌ها بادگیر معروف دولت آباد

قرار دارد که با ارتفاع زمین ۳۳ متر از زمین بلندترین بادگیر از نوع خود بوده و به خوبی

کولر می‌تواند خنکی ساختمان را تامین کند.

باغ اکبریه:

عمارت و باغ اکبریه، یکی از بناهای تاریخی شهر بیرجند است. این بنا در دوره قاجاریه

و توسط شوکت الملک در دو طبقه ساخته شده‌است.

فرم معماری آن ترکی با الهامی از معماری روسی است که تلفیق آن با معماری اسلامی،

سبک معماری نوینی را نشان می‌دهد. این بنا شامل تالار آیینه، گنبد کلاه فرنگی، تزئینات

مقرنس لانه زنبوری و رسمی بندی که صرفا جهت پذیرایی از نمایندگان سیاسی داخلی و

خارجی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است. این عمارت در خیابان معلم بیرجند واقع است.

باغ اکبریه با وسعتی حدود چهل و پنج هزار مترمربع در بستری کوهستانی واقع شده و

متشکل از ۲ بناست که ساختمان قدیمی‌تر متعلق به حشمت‎الدوله، پدر ابراهیم شوکت‎الملک

است که تاریخ احداث آن به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه برمی‎گردد.

بنای دیگری که در این مجموعه واقع شده، ساختمان تشریفات است که توسط شوکت‌الملک

بنیان شده است. این باغ به عنوان محل سکونت، پذیرایی و انجام امور دیوانی مورد استفاده

قرار می‌گرفت، به طوری که در لهجه محلی به کلاته سرکار امیر شهرت یافته بود.

ابراهیم شوکت الملک پدر اسدالله علم، سیاستمدار مقتدر دوره پهلوی دوم است.

خاندان علم از دیرباز حاکمان این منطقه و خصوصا قائنات بوده اند و به همین جهت به

امیر شهرت داشتند. امیر اسدالله علم دوره کوتاهی نخست وزیر و مدت طولانی وزیر دربار

محمدرضاشاه پهلوی بود.

علم، در کتاب خاطراتش به پذیرایی پدرش از رضاشاه در همین باغ اشاره می کند.

خود او نیز – چنان که می گوید- چندبار از شاه و فرح در همین باغ پذیرایی نمود.

landscape3design.blogfa.com