مقدمه:

    امروزه به ویژه در شهرهای بزرگ زندگی ماشینی و تجمع جمعیت موجب زندگی کسالت آور و محیط­های با هوای آلوده شده است. فضای سبز شهرها می­تواند تا حدودی به حل این مشکلات حاصل از این پدیده در جهت سلامتی افراد اجتماع و زیباسازی محیط کمک کند. ایجاد فضای سبز نه تنها یکنواختی ساختمانها و خیابانهای شهر را از بین می­برد.بلکه به زیبایی و طراوت محیط می­افزاید و موجب آرامش روانی شهروندان می­گردد. ثابت شده که هزینه­هایی که برای ایجاد فضای سبز انجام می­شود، افزون به کاستن بزهکاریهای اجتماعی، از نظر اقتصادی نیز می­تواند توجیه پذیر باشد. از مهمترین طرح­های فضایی سبز میتوان به باغ و پارک اشاره کرد. در اینجا می­خواهیم  به باغهای صخره­ای بپردازیم. باغهای صخره­ای باغهایی هستند که بیشترین الهام را از طبیعت می­گیرد و در آنها سعی می­شود احساس مصنوعی بودن از بین برود. در فضای سبز شهری ساخت یک باغ صخره­ای می­تواند جلوه تازه­ای به فضای سبز بدهد.

 

     باغ سنگی در نقاطی احداث می­گردد که بخواهیم از شکل طبیعی زمین حداکثر استفاده را بنمائیم. یا زمین های مورد استفاده دارای پستی و بلندی در جهات مختلف بوده  و در ضمن بافت زمین دارای سنگهای بزرگ نیز باشد. در چنین باغهایی با پرورش گیاهان مختلف می­توان ترکیب­های بدیعی به وجود آورد. باغهایی صخره­ای دارای کمترین هزینه احداث­اند.

زمینی که برای احداث باغ صخره­ای در نظر بگیریم باید خود دارای منظره طبیعی بوده و حدالامکان از خانه­ها و ساختمانهای بلند دور باشد. بهتر است برای این کار از مناطق کوهستانی استفاده شود، زیرا اغلب گیاهان باغهای صخره­ای وقتی از مناطق بومی خود منتقل شوند نیاز به هوای آزاد دارند و از آنجایی که در بلندیهای هوا در جهات مختلف در حرکت است در یک مکان و مثل آنچه در مناطق هموار است راکد نمی­ماند و این نیاز گیاه برطرف می­شود. گرچه مناطق کوهستانی در مقابل خطر باد و نور خورشید قرار دارند ولی حرارت در آنجا چندمین درجه با مناطق پست تفاوت داده باید توجه داشت برای گیاهان کوهستانی(Alpine) فضای کمتری نیاز است تا گیاهان مورد استفاده در طراحی فضای سبز  (landscape) مثلاً در زمینی به مساحت ۱۸۰×۱۸۰ cm ممکن ست ۱۲ نوع گیاه متداول در طراحی کاشته شود ولی در باغ صخره­ای میتوان بیش از ۵۰ نوع را در بین مساحت پرورش داد و این خود عاملی برای تنوع گیاهان است. باغ صخره­ای باید دارای پستی و بلندی تخته سنگهایی به اندازه های مختلف باشد. در صورتی که چنین سنگهایی در دسترس نباشند می توان آنها را از منابع دیگر تهیه و به باغ مورد نظر انتقال داد باید در نظر داشت سنگها را نه تنها از نظر اندازه­شان باید دسته بندی نمود، بلکه جنس آنها را نیز باید در نظر داشت. برای مثال ماسه، سنگ، و یا سنگ آهک، باید در یک منطقه به کار رود. در مورد سنگهای بزرگ اگر چه جابجایی و قرار دادن آنها در یک محل ساده نیست، ولی حالت طبیعی­تری به باغ می­دهد و نیز می­توان از کنار هم قرار دادن مقداری سنگهای کوچک­ یک صخره بزرگ به وجود آورد. برای پوشانیدن اطراف یک گیاه به آمیخته­ای در حدود ۱cm خرده چوب یا خرده سنگ نیاز است. باید از سنگی برای آمیخته کردن استفاده شود که همچنین سنگهای اطراف باشد، نه از جنس متفاوت.

   مناسبترین محل برای احداث باغ صخره­ای محلهای شیبدار است که از خطر بادهای قوی در امان باشد. مناطق آفتابگیر برای بسیاری از گیاهان ایده­آل است هر چند خودآفتابی که از میان شاخ و برگ درختان دیگر، بخصوص در روزهای گرم و آفتابی می­تابد کافی است. باغ سنگی هرگز نباید در مناطقی که دارای سایه کامل هستند ایجاد گردد.

   قبل از شروع به کار یک باغ صخره­ای باید تمام علفهای هرز چند ساله را یا از ریشه درآورد و یا از سموم علف کش استفاده نمود. اگر قرار است باغ سنگی در یک محل چمن کاری می­شده به وجود آید باید چمن­ها را از خاک در آورد و به دقت در گوشه­ای جمع کرد. چون میتوان از آنان برای چمن کاری محل دیگر و یا به عنوان کود در گلدانها و یا در جایی از باغ استفاده کرد. از آنجایی که بسیاری از گیاهان نمی­توانند خاکهای همیشه مرطوب را تحمل کنند، زهکشی مناسب برای باغ ضروری است. یک خاک سبک روی سنگریزه­ها می­تواند، زه­کشی طبیعی و مناسبی را فراهم سازد، اما خاک سنگین رسی که زیربنای رسی دارد به زهکشی مصنوعی نیاز دارد بخصوص اگر نتوان ساختار آن را تغییر داد.

   این مسئله بخصوص در زمینهای هموار و صاف بسیار اهمیت دارد. برای زهکشی شیارهایی از بالا تا پایین شیب و به عمق ۴۵cm و به فاصله ۱۸۰-۹۰ cm از یکدیگر حفر کرده. نیمه پائینی شیارها را از سنگهای بزرگ و آجر شکسته و با قلوه سنگ پر می­کنیم. سپس مقداری از چمن زیر و رو شده را به صورت یک لایه روی آن قرار می­دهیم تا خاکها، منطقه فاصله بین قلوه سنگها را پر نکنند و زهکشی را متوقف نسازد. در پایان روی آن را با خاک می­پوشانیم. در زمینهای شنی یا خاکهایی که به زهکشی احتیاج ندارند، باید قبل از قرار دادن سنگها، باغ صخره­ای کاملاً شخم زده و زیررو شود.

    در آغاز سنگهای سنگین( در حدود ۲۵kg) را در دو طرف زمین آماده شده طوری قرار می­دهیم که شکل L داشته باشد. سنگهای بزرگتر را در گوشه به عنوان سنگ نشان به کار برده و از سنگهای کوچکتر برای تشکیل دو بازویی L استفاده می­کنیم به طوری که سنگهای آخری تقریباً در زیر خاک ناپدید شوند، نتیجه باید به صورتی باشد که گویی سنگها از زمین بیرون آمده­اند. و در زیرشان سنگ فروشی وجود دارد برای زهکشی بهتر محل اتصال سنگها باید به صورت خطوط افقی و عمودی که یکدیگر را قطع می­کنند باشد و و محل اتصال، با سنگهای اضافی پوشانیده شود.

   تمام سنگها دارای خطوط لایه(strata line ) هستند. سنگها را باید طوری قرار داد که تمام این خطوط افقی موازی سطح زمین باشند و باید دقت کرد که سنگها محکم در جای خود قرار گیرند. وقتی که سنگها در جای مناسب قرار گرفتند فاصله بین سنگهای تشکیل دهنده­ی بازوهای(L) را با خاکی که توانایی زهکشی طبیعی دارد پر می­کنیم. برای این منظور مخلوطی از ۲ قسمت خرده سنگهای  cm 0/5 یک قسمت لوم و یک قسمت peat moss تهیه­ میکنیم.این مخلوط را بین سنگهای(L) می­ریزیم. بعد از چند روز مخلوط نسبت به سنگها نشست خواهد کرد می­توان از مقدار اضافی مخلوط برای جبران سطح خاک استفاده کرد سطح  را صاف کرده و با مخلوط سنگریزه cm 0/5 به ضخامت ۲/۵-۱/۵ cm می­پوشانیم و سپس خرده سنگها را با شنکش صاف می­کنیم.

 

مزایای خرده سنگها:

۱-   کاهش تبخیر از سطح خاک و بالا بردن رطوبت

۲-   جلوگیری از پوسیدگی ساقه گیاهان

۳-   جلوگیری از پراکندگی خاک روی گلها توسط باران

۴-   نگهداشتن خاک

باید توجه داشت که اگر روی شیب کار می کنیم باید سنگها طوری قرار بگیرند که آب بتواند در خاک نفوذ کند نه آنکه فقط از بالا به پائین جریان داشته باشد.

 

گیاهان مورد استفاده در باغهای صخره­ای

 

   یک کشت موفق از گیاهان کوهستانی، منظره طبیعی دره­های کوهستانی را با چین­هایشان به وجود می­آورد. در این کشت فقط از گیاهانی استفاده می­شود که در قسمتهای صخره­ای رشد دارند، گیاهان مناطق کوهستانی و دیگر گیاهان باغهای صخره­ای فریبندگی خاصی را با ظرافت و شکل زیبای خود به وجود می­آورند که به یاد آورند مینیاتورهای ایرانی است. از آنجایی که محل رشد بسیاری از گیاهان به طور طبیعی مناطق کوهستانی و صخره­ای است، بنابراین این گیاهان قدرت تحمل زندگی در خاکهای سخت و سنگلاخی و بادهای خشک کننده را دارند. اگر شرایط طبیعی زندگی با زهکشی مناسب فراهم شود بسیاری از گیاهان باغ های صخره ای به آسانی رشد می­کنند و در ابتدای کاشت به رسیدگی کمی احتیاج دارند به جز در مورد کنترل علفهای هرز.

   در مناطقی با سرمای زمستانی زیاد، گیاه به پوششی از مالچ احتیاج دارد که بهتر است از شاخه­های کاج برای این منظور استفاده شود. گرچه بسیاری از گیاهان باغهای صخره­ای در فضای باز و مناطق کوهستانی کشف می­شوند میتوان گونه­های مختلفی را انتخاب کرد، تا مجموعه کاملی از این گیاهان را داشته باشیم. بسیاری از گیاهان پاکوتاه در اوایل بهار رنگین می­شوند، به همین جهت می توان آنان را همراه گیاهانی که به صورت پوششی مورد استفاده قرار می­گیرند، کاشت. به گیاهانی که در قسمتهای هموار باغهای صخره­ای کاشته می­شوند چمن کوهستانی (aliaine lawn) می­گویند که شامل گیاهان پاکوتاه و پیازهایی که بین آنها رشد می­کنند هستند و می­توانند در پائین ترین سطوح باغهای سنگی به کار روند. برای این که گیاهان در بین سنگفرشها رشد کنند، تخته سنگی را با فاصله به حدی که بینشان شکافی به وجود آید روی ماسه ها قرار دهید تا هنگام قدم زدن روی سنگ فرشها بوی خوش گیاهان استشمام شود. معمولاً در باغهای صخره­ای باغچه­های مرتفع را برای گیاهانی که تمایل بیشتری به خم شدن و آویزان شدن دارند در نظر می­گیریم. گیاهان کوهستانی و صخره­ای را می توان با دیگر گیاهان به صورت مخلوط کاشت. حاشیه جنوبی بوته های قدبلند را می توان با گیاهان آویزان و رونده و بوته های پاکوتاه پر کرد.

  کلمه­ی “Alpine” به شیوه­های مختلف در اصطلاحات باغ صخره­ای به کار برده می­شود. به طور تحت الفظی Alpine گیاهانی هستند از کوهستانهای بلند یا به طور اختصاصی تر از کوههای آلپ اروپا هستند به طور وسیع تر، گیاهان کوچک باغ صخره­ای اغلب Alpine نامیده می­شوند. حتی اگر آنها از کوهستانهای بلند نباشند گیاهان Alpine اغلب در طشتکها، دیگر ظرفها و باغهای صخره­ای کوچک استفاده می­شوند. خیلی از گیاهان باغ صخره­ای به طور قابل ملاحظه­ای گلهای بزرگ و برجسته­ای دارند که تقابل بین صخره­ها و گیاهان کوچک نمایان به زیبایی و شیفتگی باغ صخره­ای می­افزاید.

       

بسیاری  از گیاهان بلند صخره­ای با گیاهان علفی چند ساله تلفیقی جالبی دارند که در غالب باغهای صخره­ای ترکیبی از آنها وجود دارد.

  صخره­ها نقش مهمی در رشد  سلامت گیاهان دارند به طوری که به بذرها اجازه پناهندگی و جوانه زدن می­دهند. رواناب صخره­ها، آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاهان را بهبود می بخشد و سایه صخره ها خاک اطراف گیاه را از خشک شدن محافظت می کند و ریشه گیاهان را از گرمای خورشید محافظت می کند.

 

 

 

 

لبه ها،برآمدگی ها، بسترهای برآمده وجعبه ها

 

لبه­ ها: با  مشخص کردن لبه ها امکان استفاده کمتر از صخره­ها وجود دارد. برای جلوگیری از فرسایش لبه­ها نباید لبه­ها را خیلی عمیق یا خیلی بلند ساخت. کاشت گیاهانی کوتاه مثل سروهای خزنده وcotoneaster به عنوان زمین پوش روی لبه­های بزرگ خیلی موثر است.

برآمدگی­ها: دیوار­های کوتاهی هستند معمولاً بیشتر از ۵/۲ فوت ارتفاع ندارند. بیشتر برای پرورش متراکم گیاهان از برآمدگی­ها استفاده می­شود.

بسترهای برآمده و جعبه­ها: یک بستر برآمده ممکن است از چوب،صخره، یا بلوک در یک ارتفاع مناسب ساخته شده باشد. خمره­های بزرگ وسیکی هم یک جایگزین مناسب هستند. به طوری که خمره با یک مته سوراخ می­شود(برای زهکشی) و با یک خاک زهکش دار پر می­شود. برای گیاهان اسید دوست هوموس به خاک اضافه می­شود. این نوع باغ صخره­ای می­تواند شبیه یک ویترین باشد برای گیاهان کوچک باغ صخره­ای و دیگر سوزنی برگان. برای محافظت از ریشه­ها در زمستان یک بستر برآمده بسازید که بیش از ۲ فوت ارتفاع نداشته باشد. خمره ویسکی می­تواند یک یا دو فوت در زمین فرو رود. انباشتن خاک و برگ کاج و برگها یا خاک اره در اطراف بسترهای برآمده یا ظرفها در آخر پاییز برای محافظت بسته انجام می­شود پر کردن بسترها معمولاً با ترکیبی از یک بخش شن لومی، یک بخش ریگ نخودی و یا پرلیت و بخش دیگر هوموس انجام می­شود.

–        بستر برآمده می­تواند در هر مکان کوچک با بزرگی ساخته شود.

–        خاک یک بستر برآمده خیلی زود با نیاز گیاهان وفق داده می­شود

–        نگهداری از بسترهای برآمده خیلی آسانتر از نگهداری از بسترهای مسطح است.

–        گیاهان در آنها به آسانی قابل رویت و بررسی هستند

–        برای محافظت در زمستان به راحتی می­تواند یک پوشش قابل برداشت روی آن ایجاد کرد.

–         

–         

بسترهای مورد استفاده در باغهای صخره­ای

 

برای موفقیت و داشتن باغ صخره­ای طبیعی رعایت نکاتی ضروری است.

اول مقیاس و تناسب را باید در نظر گرفت، برای مثال تقلید از یک کوه در میان یک باغچه کوچک خارج از تناسب خواهد بود.

تمام سنگها بعنوان اجسام جامد، در قشر زمین بر اثر فشارهای مختلف شروع به ترک خوردن می­کنند و یا این که با گرم شدن و یخ زدگی ترک های بیشتری روی آنها به وجود آمده و در نتیجه شکل سنگ به کلی تغییر می­یابد. معمولاً قسمتهای مجاور هوا خرد می­شود و قسمت اصلی تنه اصلی زیر خاک سالم باقی می­ماند. بنابراین باید روی سنگها با گیاهانی پوشانیده شود که به صورت گسترده­تر هستند تا در صورت خرد شده سنگها، نمای باغ صدمه زیادی نبیند. اگر خاکریزی در محوطه باشد می­تواند با گیاهان پوشیده شود که جزئی از منظره طبیعی باغ محسوب می شود . از برداشتن و یا جایگزین کردن آنها به وسیله تخته، سنگ و سنگهای رنگین باید اجتناب کرد. طرح های مورد استفاده در بسترسازی باغهای سنگی را می­توان به صورت زیر تقسیم بندی کرد:

 

۱- دیوار(چینه) Wall

   ساده­ترین طرح در باغهای صخره ای است که به وسیله روی هم گذاشتن چندین سنگ درست می­شود. فاصله بین سنگها به وسیله خاک پر می­شود و گیاهان روی حاشیه­های خاکی و دیوار کاشته می­شود آجر نیز می­تواند برای ساخت باغچه­های مرتفع و دیوارها استفاده شود که بایدبا ملاتی از سیمان فاصله بین آجرها پر شود و حفراتی برای زهکشی در آنان تعبیه شود. تراورس راه آهن،تخته چوب و حتی صفحات چوبی نیز می­تواند به عنوان عناصر سازنده دیوارها بکار روند(هرچه سبکتر بهتر) از بلوکهای سیمانی نیز می­توان استفاده کرد. که اگر با مهارت بکار گرفته نشوند به زیبایی باغ لطمه خواهد زد. ارتفاع باغچه­های مرتفع از ۱۵ تا ۹۰ cm متغیر است و معمولاً به صورت چند ضلعی است ولی ممکن است به صورت مدور هم ساخته شود. این دیوارها به علت بلند بودن سطحشان، گیاهان را از دسترس کودکان و حیوانات در امان نگه می­دارند.

 

۲- گذرگاههای سبز Grassy Pavement

  برای زیباتر کردن کوره راهها خصوصاٌآنان که صاف هستند، می­توان گیاهان صخره­ای را در لبه­ها یا حتی روی آنها کاشت. در شکاف بین سنگفرش این راهها می­توان از گیاهانی که به طور متراکم رشد می­کنند، استفاده کرد، مثل آویشن thyme که بوی خوشی نیز دارد. اگر از پیاده روها و تراسها در زمستان استفاده نمی­شود می­توان ازپیازهای گیاهان یا کوتاه مثل زعفران crocus و کلاغک muscari استفاده کرد تا در بهار رنگین باشد.

 

۳- بسترهای سنگریزه­ای screes

   از تجمع سنگ ریزه­ها در دره­های بین تپه­ها، که معمولاً در ارتفاعات قرار می­گیرند تشکیل شده اند. در این نقاط از گیاهانی استفاده می­شود که قادر به رقابت با بقیه گیاهان نیستند مثل درابا draba و آندروزاس زینتی Androsace.

  بسیاری از گیاهان که در نقاط دیگر باغ صخره­ای زیاد عمر نمی­کنند در بسترهای سنگ ریزه­ای بخوبی رشد می­کنند( به علت زهشکی خوب) این بسترها باید دارای شیب ملایم به طرف جنوب یا غرب باشند ولی این شیب باید از جایی که سنگها نمایان می­شوند شروع شود.

   برای ساخت یک بستر سنگریزه­ای ابتدا باید گودالی به عمق ۹۰-۶۰ cm حفر کرد و در انتهای گودال لایه­ای به ضخامت ۱۵cm از آجر یا سنگ که زهکشی خوبی ایجاد می­کند قرار دارد.

بعد از این مرحله اگر چمن­های قبلی باقی مانده باشد، به روی سنگ یا آجر می­ریزیم و در غیر این صورت از خاشاک و شاخ و برگ­های دیگر استفاده می­کنیم و بعد گودال را با مخلوطی از ۳ قسمت سنگریزه­های ۰/۵ cm و یک قسمت خاک پر می­کنیم. در اوایل بهار(هرسال) سطح خاک را به ضخامت ۱/۵ cm از ماسه درشت می­پوشانیم و باید ۲ قاشق غذاخوی سوپر فسفات یا پودر استخوان را به ازای هر سال آب به این خاک اضافه نمود.

 

۴- بسترهای طشتکی sink and trough

   این طرح در باغهای صخره­ای، زیبایی مخصوص به خود را دارد و شامل واحدهای ساخته شده و مجزا از یکدیگر است که ممکن است عمیق یا کم عمق ساخته شود.

 

 یک لگن(sink) لعابی در باغ صخره­ای می­تواند به صورت یک گلدان سنگی به نظر آید. برای ساخت یک گلدان از سنگی از یک لگن(sink) باید ۲ قسمت peat moss و ۲ قسمت ماسه و ۱ قسمت سیمان را با آب مخلوط کنیم و داخل و اطراف لگن(sink) را با آن بپوشانیم تا سفت شود برای این که گلدان طبیعی­تر به نظر آید سطح خارجی آن را همان طور خشن نگه می­داریم این لگن را با یک رنگ قوی اپوکس(epoxy) می­پوشانیم و یک سوراخ زهکشی درپابین برایش قرار می­دهیم. اگر ظرف کم عمق است(۷/۵-۱۰ cm) سوراخ زهکشی را با سنگ می­پوشانیم و اگر عمیق­تر است مخلوط مواد زهکشی به آن اضافه می­کنیم(۵-۱۰ cm) و سپس ظرف را از مخلوط قسمت peat moss 1 قسمت لوم و ۱ قسمت خرده سنگ ۰/۵ cm پر می­کنیم.

 

۵-گلخانه­های کوهستانی Alpine house

  گلخانه­هایی هستند با درجه حرارت پایین و تهویه کافی، که گیاهان حساس به رطوبت بالا را بخصوص در پاییز و زمستان محافظت می­کنند که البته بیشتر شامل گیاهانی مثل گل جاوید helichrysum و بسیاری از گیاهان کوچک باستکی مثل اتدروزاس و همچنین گیاهانی که به رطوبت اضافی در اطراف ریشه حساس هستند بخصوص در زمان خواب گیاه، می­شود.

  برای بهترین نتیجه کافی است بسترهایی از شن یا خاک تهیه کرده و گلدانها را در آن قرار داد که در این صورت مقدار زیادی آب و همچنین درجه حرارت مناسب برای گیاه تأمین می­شود.

 

۶-تراس ها:

   تراس، سنگفرش ساخته شده  با سنگ آجر یا بلوک است که می­تواند شکافهایی داشته باشد برای پرورش گیاهان باغهای صخره­ای، از گیاهان صخره­ای که نسبتاً می­تواند عبور و مرور را تحمل کنند می­توان به موارد زیر اشاره نمود:

Achillea tormentosar, vevanica repehs. Thymus serpyllum, armeria maritime.

گیاهان ظریف که رشد کندی دارند می­توانند در مناطقی با ترافیک کم یا بدون ترافیک کاشته شوند.

 

زهکشی

 

    توجه به زهکشی در طراحی یک باغ صخره ای خیلی مهم است. خیلی از گیاهان صخره­ای نیازمند زهکشی خیلی خوب هستند. در یک(طبیعت) باغ صخره­ای گیاهان اغلب روی یک شیب، برآمدگی یا یک بستر تپه­ای رشد می­کنند، جایی که آب خیلی زود جاری شده و از محدوده گیاه خارج می­شود و باید سعی شود که شرایط باغ صخره­ای را به شرایط محیط طبیعی که گیاه در آن می­روید نزدیک کرد.

زهکشی را می­توان با استفاده از خرده سنگها، سنگ یا سنگ ریزه و شن درشت و …. در ترکیب خاک بهبود بخشید.

 

نحوه کاشت یک باغ صخره­ای :

 

     بهتر است کاشت یک باغ صخره­ای در بهار یا اوایل پاییز انجام شود گر چه گیاهانی را که در گلدان پرورش یافته­اند، می­توان در تابستان از گلدان خارج نموده و کاشت فقط باید توجه داشت که در هنگام انتقال صدمه­ای به ریشه وارد نشود.

     برای خارج کردن گیاه از گلدان آن سر و ته طوری در دست می­گیریم که گلدان روی کف دست و ساقه بین دو انگشت قرار گیرد و سپس به آرامی گلدان را اگر کاغذای است پاره می­کنیم. اگر گلدان سفالی یا پلاستیکی است لبه آن را قطعه سنگ یا جسم سختی می­زنیم تا گیاه از آن خارج کنیم، سپس با بیلچه، گودالی به عمق ریشه حفر کرده  گیاه را داخل آن می­گذاریم. گودال را با خاک پر می­کنیم و گیاه را با انگشت یا دسته بیلچه در جای خود محکم کرده و اطراف آنها را با خرده سنگ می­پوشانیم و سپس آبیاری می­کنیم.

    دانه رستها و آنهایی که با قلمه ریشه و یا تقسیم گیاه تکثیر می­شوند و آماده انتقال هستند، را می­توان به طور مستقیم در باغ صخره­ای کاشت و برای این کار حتماً باید گودال را به اندازه­ی ریشه گیاه جوان حفر کرد تا فضای کافی برایش وجود داشته باشد بوته­های بالا رونده و سوزنی برگان پاکوتاه اگر در پای سنگها کاشته شوند زیباتر به نظر می­رسد. بوته و قارچهای گسترده و پراکنده را در سطح بالایی می­کاریم به نحوی که مثل آبشار سبزی روی سنگها را بپوشاند. گیاهان روزت­دار را باید در مقابل رطوبت محافظت کرد و به همین دلیل باید در شیارهای عمودی کاشته شوند تا آب زیاد در اطراف آنها جمع نشود و ایجاد پوسیدگی نکند. بعد از خارج کردن این نوع گیاه از گلدان و اطمینان از زهکشی باید دید آیا شیار به اندازه­ی گیاه است یا خیر. اگر اندازه بود آن را به شکل مناسب ریشه در آورده است. ریشه را در خاک قرار داده و آن را با خاک زیرین سفت می­کنیم سپس باید سوارخ را از پایین به بالا با مخلوط خاک و سنگریزه پر کرد. بهتر است گیاهان را بعد از قرار دادن سنگها کاشت. هر چند انجام این عمل همیشه امکان پذیر نیست در مورد گیاهان بزرگ، مکان مناسب برای این نمونه گیاهان در زاویه بین سنگهاست. برای این کار گودال را در اوایل بهار یا پائیز حفر کرد و مقدار زیادی از خاک گلدان را به همراه ریشه وارد گودال می­کنیم. اگر امکان داشت به وسیله اهرمی تا مدتی سنگها را بالا نگاه می­داریم تا ریشه گیاه به خوبی زیر آن رشد گند. خاک اطراف را محکم کرده و تمام گیاهان تازه کاشته شده را آبیاری می­کنیم باید همواره در نظر داشت گیاهانی که زود رشد می­کنند را در جایی کاشت که مزاحم گیاهان دیگر نشود.

 

نگهداری و بهداشت گیاهان باغهای صخره­ای:

 

      یک لایه سنگ ریزه می­تواند میزان تبخیر از سطح خاک را کاهش دهد. گیاهان باغ صخره­ها با داشتن چنین لایه­ای به میزان آب کمتری نیاز دارند. در مواقع خشک هوا آبیاری باید در خشکی شامگاهی انجام گیرد. بهتر است گیاه به دفعات کم ولی با آب فراوان آبیاری شود تااینکه آبیاری مداوم صورت گیرد. در بهار سطلی از مخلوط نسبت­های مساوی هوموس و خرده سنگ ۰/۵ cm و خاک برگ تهیه کرده و یک فنجان پودر استخوان یا سدیم فسفات به آن اضافه می­کنیم پس از مخلوط کردن، یک لایه از آن را روی سطح باغ سنگی می­پاشیم و همچنین مقداری از آن را در خاک گیاهانی که رشد کمی دارند دفن می­کنیم. خرده سنگها نه تنها رطوبت خاک را نگه می­دارند، بلکه شاخ و برگ گیاه را از رطوبت اضافی در امان نگه می­دارند و از پوسیدگی آنها به وسیله رطوبت زیاد جلوگیری می­کنند و در ضمن حلزونها را نیز از بین می­برند.

      علفهای هرز را به محض مشاهده باید با یک شن کش دستی  خارج کرد و هیچگاه از بیل نباید استفاده کرد زیرا پیازها صدمه می­زنند . بهتر است به جای استفاده از سموم علفکش علفها را با دست خارج کنیم. چون گیاهان بسیار به هم نزدیک و فشرده هستند و ممکن است سم به وسیله آب شسته شده و ریشه گیاهان را خراب کند.

    بعضی از گیاهان نیمه چوبی و گیاهانی که برگهای کرکدار دارند ممکن است به محافظت در زمستان احتیاج داشته باشند که به عنوان یک راه حل ساده، محاظ شیشه­ای پیشنهاد می­شود.برگهای خشک ممکن است به وسیله باد جابجا شده و در شکافها و صخره­ها متراکم شوند که باید در صورت امکان آنها را جمع آوری نمود.

 

تکثیر و نگهداری گیاهان در باغهای صخره­ای:

 

تکثیر به وسیله دانه:

    تکثیر به وسیله دانه ارزانتر و بهتر صورت می­گیرد. دانه در هر نوع خاکی که دارای زهکشی مناسب است رشد می­کند. به وسیله­ی این نوع تکثیر می­توان گونه­های جدیدی نیز به دست آورد. بسیاری از دانه­های پوستی سخت گیاهان و کوهستانی وقتی به حالت یخ زده درآمده­اند، بهتر جوانه می­زنند. دیده شده تعدادی از گیاهان ارتفاعات و مناطق سرد کوهستانی که به صورت دانه زاد(self – sow) هستند بعد از یخبندانهای شدید و طولانی بهاره به سرعت جوانه می­زنند. در بسیاری از گیاهان مثل گیاهان تیره آلاله ، اگر دانه­ها بلافاصله بعد از رسیدن کاشته شوند، جوانه زدن آنها به تأخیر می­افتد و یا تعدادی مثل Asiatic primulas اگر به مجرد رسیدن کاشته نشوند هرگز جوانه نخواهند زد. بنابراین در مورد گیاه اخیر اگر شرایط لازم و کافی برای کاشت دانه­ها در اختیار باشد باید بلافاصله بعد از رسیدن دانه­ها آنها را کاشت، خاک مناسبی برای کاشت دانه­ها به نسبت ۱ قسمت خاک برگ ۱ قسمت دیدیک شن دارد و ۱ قسمت خاک شنی ازت. در درختکاریها نسبت خاکبرگ را باید افزایش داد. تشتک مورد استفاده برای کاشت دانه­ها باید تمیز وسفالین باشد. ارتفاع آن ۸ cm و تا ارتفاع ۶/۵ cm از خاک پر شود و تا حدودی هم باید خاک را فشرده کرد و سپس تا زمانیکه کاملاً از آب اشباع نشده آن را آبیاری نمود. دانه­های کوچک باید در سطح خاک کاشته شوند و در مورد دانه­های خیلی ریز بهتر است قبلاً با شن خاکستری رنگ مخلوط شوند. این عمل باعث توزیع یکنواخت دانه­ها می­شود چون رنگ خاکستری شن سطوح بدون را مشخص می­سازد. دانه­های درشت را باید عمیق­تر کاشت و در مورد دانه­های بالدار باید طوری کاشته شوند که بالها مستقیم قرار گیرند.پس از کاشت بذر روی سطح خاک را با لایه نازکی از سنگریزه می­پوشانیم البته می­توان به جای سنگ ریزه از ذرات زغال هم استفاده کرد و سپس یک لایه شن به اندازه دان مرغ می­پاشیم این کار دارای فوائد زیادی است از قبیل:

_۱-     رطوبت خاک را ذخیره می­کند.

_۲-     از بیرون افتادن دانه در صورت هموار نبودن طشتک جلوگیری می­کند.

_۳-     اگر از بالا آبیاری شود خاک فشرده نمی­شود.

_۴-     از پژمردن گیاه جوان جلوگیری می­کند.

طشتک­ های حاوی بذر را باید ابتدا در سایه نگهداشت و سپس بعد از جوانه زدن دانه آنها به محل روشنتر انتقال داد. در این سمت آبیاری باید به آرامی صورت گیرد و انتقال گیاه از طشتک به محل اصلی باید زمانی صورت گیرد که اولین برگ حقیقی ظاهر می­شود. ولی در مورد گیاهان کمیاب که به طور پراکنده و فاصله دار کشت شده­اند، و یا دانه­های بسیار کوچک که خیلی نزدیک به هم کاشته شده­اند توان انتقال را به تعویق انداخت. در مورد گیاهان پیازی، تا سال دوم نباید منتقل شوند. از آنجائیکه دانه بسیاری از گیاهان کوهستانی جوانه زدنشان تا دو سال به تأخیر می­افتد و بخصوص در مورد گیاهانیکه دانه­هایشان بلافاصله بعد از رسیدن کاشته نمی­شوند، دانه­ها حداقل باید تا ۲ سال در طشتکها باقی بماند و همچنین در مورد دانه­های کمیاب و گونه­های خاص، اگر مکان کافی برای نگهداری طشتکها در اختیار بود، بهتر است گیاه مدت بیشتری در طشتک و در مکانی با جریان هوای کافی نگهداری شود.

تقسیم Division:

     تقسیم یکی از آسان ترین و سریع ترین روشهای تکثیر است و بهترین روش برای گیاهانی است که به صورت توده در می­آیند Asiatic yentians. ولی در بسیاری دیگر مثل پامچال که تولید فرشی از ساقه­های خزنده می­کند و یا مقدار زیادی ریشه به زمین متصل می­شود باید ریزومها را تقسیم کرد و لازم است ریزوم دارای ریشه­های کافی باشد. بهترین زمان تقسیم اوایل بهار و درست بعد از گل دادن است. ولی تقریباً در هر زمان می­توان گیاه را تقسیم نمود. برای تقسیم گیاه باید خاک اطراف ریشه را دور کنیم و گیاه را طوری تقسیم کنیم که هر قسمت دارای ریشه و شاخ و برگ کافی و به نسبت متعارف باشد.

 

خوابانیدن:

     این روش برای تعدادی از گیاهان که دارای شاخه­های انعطاف پذیر هستند مناسب است برای این کار می­توان شاخه­ها را به طرف زمین خم نمود و زیر خاک قرار دارد، طوریکه با ۲/۵-۵ cm از خاک پوشانیده شود. با قرار دادن یک تکه سیم و یا یک قطعه سنگ روی محل تماس شاخه با زمین از حرکت و جابجایی شاخه جلوگیری می­کنیم. بهتر است در دو طرف ساقه و در محل تماس با خاک، خراشیدگی ایجاد کنیم که در این صورت تولید ریشه سریعتر انجام خواهد گرفت.

     خوابانیدن روش تکثیر آهسته است. چه در بعضی گونه­ها مثل دافنه دو سال برای ریشه دهی ساقه خوابانیده شده زمان لازم است و محل اتصال شاخه به گیاه اصلی را تا وقتی خود تولید ریشه نکرده نمی­توان قطع کرد باید توجه کرد که گیاهان تازه خوابانیده شده و یا تازه تقسیم شده را باید در سایه و با آبیاری کافی و تقویت بیشتر نگهداری شوند.

 

  قلمه زدن:

    اغلب گیاهان کوهستانی به این طریق تکثیر می­شوند و این روش در بعضی موارد از تکثیر به وسیله­ی کاشت دانه موفق­تر است. قلمه ممکن است از قسمتهای مختلف گیاه تهیه شود.

 

قلمه ساقه:

    این نوع قلمه از بریدن ساقه­های کوچک حاصل می­شود. اگر ساقه کوچکی برای قلمه وجود نداشت می­توان با کارد تیزی یک ساقه را به چندین قسمت تقسیم کرد(در زیر محل اتصال برگ به ساقه) هر چه قلمه­ها کوچکتر باشند، گیاه بهتر و با شکل زیباتری تولید خواهد شد. برای مثال در Erica carnac(ورنک) قلمه­ها به کمتر از ۲/۵ cm می­رسند. باید قلمه­ها را در خاک مرطوب شنی و یا خاک شنی همراه با خاک برگ مرطوب قرار داد. طشتک محتوی قلمه­ها را بهتر است در سایه قرار داد و به طور مداوم آبیاری کرد. باید از به وجود آمدن کپک پیشگیری نمود و در صورت دیدن کپک، آن قسمت از گیاه را جدا کنیم. زمان رشد قلمه­ها متفاوت است اگر قلمه­ای سرعت رشد بیشتری داشت، می­توان آن را در ظرفی با خاک غنی­تر قرار دارد بخصوص اگر قبلاً در خاک شنی بوده باشد.

    شاخه­های دارای گل و یا جوانه را هرگز نباید قلمه زد. طول قلمه بسته نوع گیاه و سرعت رشد آن متفاوت است. برای اغلب گیاهان ۵-۶/۵ cm از رشد جدید را باید به عنوان قلمه برید و این کار باید وقتی انجام پذیرد که گیاه کاملاً سالم و قوی است. بهتر است ساقه بریده شده را در محل بریدگی در هورمون رشد فرو برد. اگر این هورمون اثر رشدی زیادی هم نداشته باشد چون مواد ضد قارچ دار از پوسیدگی ساقه قبل از ریشه دادن جلوگیری می­کند.

 

قلمه برگ:

      بعضی از گیاهان مثل سدو­م Sedum و راموندا را می­توان به وسیله قلمه برگ افزایش داد. در گیاهانی که دارای دمبرگ هستند. برای تهیه قلمه­ها، برگها را در انتها از ساقه جدا می­کنیم و در خاک شنی مخلوط با   peat   moss  می­گذاریم. باید گیاه را زیر نظر داشت که آیا شروع به رشد کرده یا خیر. و بعد از شروع رشد می­تواند در مقابل نور و در هوای آزاد قرار گیرد ولی تا زمانی که رشد شروع نشده به سایه و رطوبت کافی نیاز دارد.

 

قلمه ریشه:

    قسمتهایی از ریشه بعضی از گیاهان را می­توان به عنوان قلمه استفاده کرد. در بعضی مثل فلوکس     phloxnana  varensifolia که تکثیر به طریق دیگر عملی نیست می­توان یک رشته از ریشه­ی گیاه را به طول ۲/۵ cm جدا کرد و در خاک شنی مخلوط با peat moss برای ریشه زدایی قرار داد.

 

آب در باغ های­ صخره­ای:

 

ساخت یک استخر آبشار و یا رودخانه­ای برای زیباتر وطبیعی جلوه دادن یک باغ سنگی ضروری است. آب به صورت استخرهای باز و گسترده و یا به صورت آبشار یا نهرهای کوچک در جریان، زیبایی خاصی به باغ می­دهد. در ساختار استخر و یا نهرهای آب در باغ ابتدا طراحی برای این کار تهیه کرد. از آنجایی که استخرهایی مورد استفاده در باغهای صخره­ای و از سیمان و بلوک سنگی بزرگ ساخته می­شود و تغیر در آن مشکل است. بهتر است طرح و مکان مورد نظر برای آنها به گونه­ای تهیه کرد که نیازی به تغییر نداشته باشد. در مورد مکان ساخت استخر بهتر است در پائین ترین سطح باغ صخره­ای و در فضایی که کاملاً منعکس کننده نور خورشید باشد ساخته شود چون یکی از زیباییهای استخر انعکاس نور خورشید در آن است.

     اگر استخرهای تعبیه شده در باغهای صخره­ای با سطح زمین اختلاف ارتفاع داشت می­توان به وسیله تخته سنگهای این اختلاف ارتفاع را پوشاند و در عین حال با کاشت گیاهان خزنده روی این تخته سنگها به زیبایی آن افزود.

     مواردی را باید در ساختمان استخر در نظر داشت از قبیل پوشانیدن سطح داخلی استخرها از لایه­ای به ضخامت ۱۵ cm از مخلوط سیمان و شن و سنگریزه برای جلوگیری از نفوذ آب به اطراف و همچنین خودداری از رنگ آمیزی داخل استخرها برای مواقع تخلیه و یا تمیز کردن استخر.

    می­توان به وسیله ساخت استخر کوچکتری در قسمت مرتفع باغ سنگی و بالای استخر اصلی به وسیله یک موتور پمپ آب را از استخر بزرگتر به آن منتقل نمود و با گذاردن صفحات فلزی در مقابل نهر خروجی این استخر، یک آبشار برای باغ سنگی ساخت و با فشار به طرف پایین روان شود و یا می­توان با قرار دادن تخته سنگها در شیب­ها و روی تراسها و درست کردن یک مسیر آب، فرم یک نهر کوچک و طبیعی را به وجود آورد